Gan là cơ quan chuyển hóa rượu quan trọng, với trên 90% lượng rượu hấp thụ được chuyển hóa tại gan, phần còn lại thải ra ngoài qua phổi và thận. Tại gan, rượu chuyển hóa thành chất độc acetalhehyde, sau đó chuyển thành acetate không độc.
Tuy nhiên, khả năng chuyển hóa acetalhehyde thành acetate của gan có giới hạn. Nếu hấp thu lượng rượu vượt khả năng chuyển hóa của gan, lượng acetaldehyde sản sinh quá mức sẽ gây tổn thương tế bào gan, gây viêm gan và xơ gan. Việc uống rượu thường xuyên cũng ảnh hưởng tới sức khỏe, trong đó gan bị tổn thương nhiều nhất. Tổn thương này thường trải qua 3 giai đoạn.
Gan nhiễm mỡ
Gan đóng vai trò trung tâm trong sự tích trữ và chuyển hoá các chất béo. Gan nhiễm mỡ khi chất béo trong gan tích luỹ quá 5% trọng lượng gan hoặc nhiều hơn 5% tế bào gan chứa các hạt mỡ. Giai đoạn này thường không có triệu chứng lâm sàng, bệnh thường phát hiện tình cờ khi siêu âm ổ bụng hoặc khám sức khỏe.
Gan nhiễm mỡ có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như rượu, rối loạn chuyển hóa, thuốc, rối loạn dinh dưỡng... Tình trạng gan nhiễm mỡ ở người uống nhiều rượu có thể thuyên giảm nếu ngừng uống, nếu không sẽ chuyển sang giai đoạn viêm gan.
Viêm gan
Viêm gan do rượu là bệnh lý tổn thương gan lan tỏa, biểu hiện bởi tình trạng thâm nhiễm tế bào viêm ở gan và hoại tử tế bào gan; nếu để lâu dài sẽ dẫn đến xơ gan. Viêm gan do rượu giai đoạn đầu thường không có triệu chứng lâm sàng. Một số trường hợp có thể mệt mỏi, chán ăn, sợ mỡ, đau tức vùng gan, vàng da. Xét nghiệm giai đoạn này thấy biểu hiện hủy hoại tế bào gan, siêu âm gan có dấu hiệu nhu mô gan thô hoặc hình ảnh viêm gan mạn tính.
Xơ gan
Xơ gan là tình trạng mô gan được thay thế dần bởi các mô xơ, làm thay đổi cấu trúc và suy giảm chức năng gan. Bệnh nhân xơ gan tiến triển giai đoạn mất bù có triệu chứng phù, cổ chướng, tuần hoàn bàng hệ và có nguy cơ ung thư gan cao.
Viêm gan B, C dễ chuyển sang ung thư gan
Những người mắc viêm gan B, C có nguy cơ mắc ung thư gan cao hơn nếu họ dùng nhiều bia rượu do bia rượu có thể tương tác với virus viêm gan B, C để tăng nguy cơ bị ung thư gan lên gấp nhiều lần.
Hiện nay, khoảng 5% – 10% những người bị nhiễm virus viêm gan B, khoảng 20% những người nhiễm virus viêm gan C có nguy cơ biến chứng sang xơ gan trong vòng 10 – 20 năm sau thời gian bị nhiễm. Trường hợp bị xơ gan sẽ dẫn đến ung thư gan là rất cao (trên 80%).
Lời khuyên cho người bệnh
Để bệnh viêm gan B, C không phát triển thành ung thư gan, người bệnh cần thực hiện theo các lời khuyên sau: Tuyệt đối không hoặc hạn chế tối đa việc sử dụng bia rượu; chế độ sinh hoạt ăn uống và làm việc hợp lý, tránh làm việc căng thẳng, nặng nhọc quá sức; vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm; ăn tăng đạm, tăng chất xơ và hoa quả, hạn chế chất béo, nên ăn thức ăn tươi, tránh các thức ăn đóng hộp, các thực phẩm cũ; tránh các thuốc gây độc cho gan như nhóm thuốc giảm đau hạ sốt, nhóm thuốc có codein; đảm bảo an toàn chích thuốc, truyền dịch, đảm bảo vô trùng khi phải làm những việc có gây chảy máu hoặc xây xát da.
TS.BS Nguyễn Trọng Nơi
Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai