Vi chất dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe của con người, đặc biệt là sự tăng trưởng thể chất và phát triển trí não của trẻ. Nhiều kết quả nghiên cứu đã cho thấy phụ nữ mang thai nếu thiếu vi chất dinh dưỡng thường dễ bị sẩy thai, nhau tiền đạo, nhau bong non, tiền sản giật, băng huyết… Còn những đứa trẻ bị thiếu vi chất dinh dưỡng từ trong bụng mẹ thì khi chào đời thường nhẹ cân, dễ bị đau ốm.
![]()
Tư vấn dinh dưỡng cho sản phụ tại
khoa Sản Bệnh viện ĐKKV Long Thành
Nguy cơ khi thiếu vi chất dinh dưỡng
Hiện nay tình trạng thiếu các vi chất dinh dưỡng quan trọng như sắt, kẽm, acid folic, vitamin A, vitamin D… ở phụ nữ mang thai vẫn còn rất phổ biến, đặc biệt là phụ nữ mang thai ở vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số. Thực phẩm trong các bữa ăn hàng ngày không thể cung cấp đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là vi chất dinh dưỡng cho bà mẹ và thai nhi. Vì phụ nữ mang thai cần cung cấp dinh dưỡng cho cả mẹ lẫn thai nhi, do đó ngoài 4 nhóm thực phẩm chính là đạm, tinh bột, đường, chất béo và rau thì thai phụ cần bổ sung thêm nhiều loại vi chất dinh dưỡng khi mang thai để sinh ra những đứa con khỏe mạnh, thông minh. Nhu cầu mỗi loại vi chất dinh dưỡng khác nhau, chỉ cần một hàm lượng nhỏ mỗi ngày nhưng lại vô cùng quan trọng, nếu thiếu hụt các loại vi chất này trong thời gian mang thai sẽ gây nhiều ảnh hưởng tới cả mẹ và thai nhi.
Ví dụ, thiếu máu ở phụ nữ mang thai có thể gây nhiều hậu quả nặng nề cho cả mẹ và con như mẹ dễ bị sẩy thai, nhau tiền đạo, nhau bong non, cao huyết áp thai kỳ, tiền sản giật, ối vỡ sớm, băng huyết sau sanh, nhiễm trùng hậu sản. Còn thai nhi bị nhẹ cân, sinh non tháng, suy thai, thời gian điều trị hồi sức kéo dài, tăng tỉ suất và bệnh suất sơ sinh hơn so với trẻ không thiếu máu. Bên cạnh đó, những đứa trẻ sinh ra bởi bà mẹ thiếu máu giai đoạn sớm của thai kỳ có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn trẻ khác.
Phụ nữ mang thai thiếu acid folic có thể gây những dị tật ống thần kinh của thai nhi như vô sọ, gai đôi cột sống. Thiếu I-ốt ở phụ nữ mang thai làm tăng nguy cơ sảy thai, tai biến sản khoa như sinh non, con suy giáp bẩm sinh, chậm phát triển tâm thần.
Phụ nữ mang thai bị thiếu kẽm có thể dẫn đến dị dạng bào thai, giảm cân nặng và chiều dài của trẻ sơ sinh, chậm phát triển tầm vóc; thiếu sắt làm tăng nguy cơ trẻ sinh non, sinh nhẹ cân, tử vong ở mẹ và con; thiếu acid folic gây dị tật ống thần kinh, hở hàm ếch; thiếu DHA khiến trẻ kém thông minh…
Ngoài ra, dinh dưỡng kém từ trong bào thai cũng làm gia tăng nguy cơ trẻ bị béo phì và các bệnh không lây sau này, làm nặng hơn và tăng nguy cơ tử vong ở trẻ em khi mắc các bệnh nhiễm khuẩn như sởi, tiêu chảy, viêm phổi hay các bệnh viêm đường hô hấp khác.
Chú ý bổ sung trước, trong và sau thai kỳ
Để ngăn ngừa tình trạng thiếu vi chất khi mang thai, phụ nữ cần bổ sung đầy đủ các dưỡng chất ngay từ khi có ý định mang thai đến suốt quá trình mang thai và sau khi sinh cho con bú. Cần chú ý bổ sung các thực phẩm giàu chất đạm như thịt, trứng, cá, đậu, sữa… nhằm tạo hình và phát triển đầy đủ các cơ quan của cơ thể bé. Chất sắt có nhiều trong cá, thịt nạc, thịt bò, cá loại thịt ngũ cốc, đậu nành, các loại rau có màu xanh đậm…
Acid folic có nhiều trong rau lá xanh như: súp lơ xanh, cải làn, trong các loại hạt như đỗ tương, đỗ đỏ, đỗ đen, các loại hoa quả và nước hoa quả họ cam quýt…Vitamin A có nhiều trong dưa hấu, bí đỏ, đu đủ, quả đào, cà rốt…Nguồn DHA có nhiều trong thịt đỏ, nội tạng, cá biển như cá ngừ, cá hồi, cá sardin…
Bổ sung qua thực phẩm có thể sẽ không đầy đủ do dưỡng chất bị mất qua quá trình chế biến, đặc biệt là nếu mẹ bầu gặp phải các triệu chứng của ốm nghén như: mệt mỏi, buồn nôn, đầy hơi… Do vậy, ngoài thực phẩm, phụ nữ trước và trong quá trình mang thai, phụ nữ sau khi sinh và đang cho con bú cần bổ sung thêm các sản phẩm chứa các vitamin và khoáng chất hàng ngày.
Do nhu cầu sắt và acid folic ở của phụ nữ mang thai tăng cao nhưng chế độ ăn khó đáp ứng đủ, Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị phụ nữ mang thai cần uống bổ sung sắt và acid folic với liều 60mg sắt nguyên tố và 400mcg acid folic mỗi ngày. Uống bổ sung sắt và acid folic cần uống đều đặn hàng ngày kể từ khi phát hiện có thai cho đến sau khi sinh 1 tháng.
Sử dụng muối I-ốt trong chế biến món ăn hàng ngày là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả cao trong phòng chống thiếu hụt I-ốt ở các bà mẹ tương lai.
BS.CKI Nguyễn Thị Kim Thanh
Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh
